Geraardsbergen
J.-P. Cluysenaar gaf in 1855 bij Van Der Kolk in Brussel in opdracht van de Chemin de fer de Dendre-et-Waes (d' Ath à Lokeren) et de Bruxelles vers Gand par Alost het boek Bâtiments des stations et maisons de gardes uit. Ook het symmetrische stadsstation van Geraardsbergen wordt afgebeeld. Bij de zichtkaarten vindt u een uitvoerige beschrijving van de indeling van het grondplan.
Prachtige kaart anno 1900 van het oude stationsgebouw van Geraardsbergen dat door Jean-Pierre Cluysenaar werd ontworpen. Hij bouwde dit zogenaamd stadsstation (ook te Lessen, Ninove, Aalst, Lokeren en Dendermonde) rond 1855 of 1856 (?) in Vlaamse neo-renaissancestijl. Het symmetrisch gebouw met een centraal gedeelte (dienstlokaal), een linkervleugel (wachtzaal) en een rechtervleugel (goederendepot).
Detailzicht (1900) van het centraal gebouw en de rechtervleugel. Het centraal gedeelte bestond uit een gang en twee bureaus waarvan één voor de stationchef. Aan de straatkant van de rechtervleugel was het depot voor (kleine) goederen en achteraan een magazijn. Het gebouw was onder het centrale deel zelfs onderkelderd. Let op het wapenschild van Geraardsbergen in het fronton.
In de eerste helft van de vorige eeuw werd het station van Geraardsbergen vergroot. Het centrale gebouw vergrootte ten nadele van de rechtervleugel (het goederendepot). Waarschijnlijk is de uitbouw van een apart goederendepot (nu in dienst als depot voor de machinisten en treinbegeleiders) één van de redenen van inkrimping.
Een zicht op het station van Geraardsbergen anno 1910. Toentertijd lagen drie sporen voor de ontvangst van reizigerstreinen, de rest diende voor het uitwijken van treinen en het ontvangen van goederenwagens, zoals die ene wagon uiterst rechts die net wordt gelost. Let op het één PK-tje en het doodspoor naar de huidige bundel Ezelsberg.
Op 10 mei 1940 viel Duitsland België binnen en de verdediging door Britse troepen van Geraardsbergen bestond erin om naast beschietingen van de oprukkende Duitsers uit Edingen en Lessines ook de twee Denderbruggen op te blazen en het station in brand te steken om te voorkomen dat omliggende panden werden beschadigd. Op 17 mei 1940 werd het trieste lot van dit mooie Cluysenaarstation bezegeld...
Op 17 mei 1940 werd het oude Cluysenaarstation verwoest door een brand. Het “nieuwe” station van Geraardsbergen werd ontworpen in de periode 1944-1946. Het werd destijds omschreven als een ultra-modern station. Eigenlijk was het al klaar in 1944, maar pas in september 1946 werd het ingehuldigd in aanwezigheid van minister Rougvaux. De prentkaart dateert van rond 1955.
Knappe overzichtsfoto uit 1984 van het dieselparadijs Geraardsbergen. Diesellocs van de reeks 62 maken hier de dienst uit. Motorwagen 4604 (stelplaats Ath) is net vertrokken richting Lessines-Ath. Deze serie van 20 motorwagens werd in 1952 gebouwd. Motorwagen 4604 werd in 1987 buiten dienst gesteld. Links vangen we een glimp op van de reeds lang afgebroken watertoren, bovenaan rechts is de goederenloods nog volop in gebruik. Foto Manu Justens
Een foto uit augustus 1987. Vele pendelaars naar Brussel herinneren zich levendig de oude M5-rijtuigen in karakteristieke kleurstelling. De reizigers naar Gent zien in gedachten nog de oude M2-rijtuigen met dieselloc aan het perron verschijnen. Bemerk nog het oude dienstgebouw rechts van het stationsgebouw dat destijds ingericht was als depot voor de machinisten. Uiterst links (aan de oranje bus) de oude goederenloods, in de jaren 90 omgebouwd tot personeelsruimte voor treinbegeleiders en machinisten.
Het station van Geraardsbergen in oktober 2008. Voor de laatste poging tot renovatie moeten we al terug naar midden jaren 80 toen niet alleen de watertoren ter bevoorrading van de stoomlocomotieven werd afgebroken, de perrononderdoorgang richting Papiermolenstraat werd doorgetrokken én deze bushaltes werden aangelegd. Net zoals in Ninove is ook in Geraardsbergen de stationsomgeving nog teveel een kale steenvlakte.
Een postkaart uit het begin van de 20ste eeuw van de spoorwegtunnel onder de Hoge Buizemont (Overboelare) kant Moerbeke. De tunnel werd in 1866 voltooid en is 401 meter lang. De werkmannen die we op de foto zien werden geportreteerd kant Moerbeke (sporen lopen hier recht de tunnel in). Aan de andere zijde (Geraardsbergen) vertonen de sporen een lichte boog.
Zicht op de vroegere overweg 93 (Steenweg van Lessen naar Geraardsbergen). We kijken richting centrum Geraardsbergen en zien links de romp van de oude molen (nu Papiermolenstraat). Enkele sporen vooraan rechts (met ontdubbeling) zijn tekend voor de vele aansluitingen begin 20ste eeuw (Fabrique de Produits Chimiques, Fabrique d'Allumettes Belges, Maquestiau). Aan de overzijde van de overweg was seinhuis II gevestigd (seinhuis I bevond zich in de bundel Ezelsberg).
Een detailzicht op de oude blokpost 10 van Geraardsbergen, die tot in de jaren 70 op perron 4 - 5 was gevestigd. Deze foto werd wellicht gemaakt bij de indienststelling van deze blokpost. Dit seinhuis op perron 4/5 dat in dienst gesteld werd in 1936 was een elektrisch seinhuis type ACEC. De veiligheidsvoorwaarden werden verwezenlijkt door mechanische inklinkingen met stalen nokken en latten. De controle en bediening van de wissels en de seinen gebeurde elektrisch. Het seinhuis werd in 1977 vervangen door een seinhuis type al-relais dat ondergebracht was in het stationsgebouw naast perron 1. Sedert 19 december 2015 is ook dat seinhuis buiten dienst en worden de seininstallaties van Geraardsbergen bediend vanuit de EBP post B2 Denderleeuw. Met dank aan Infrabel.
Bijna alles is geschiedenis op deze foto van J. Bazin, genomen op perron 2/3 te Geraardsbergen op 13 mei 1961. Stoomloc 29.136 staat vertrekkensklaar richting Lessines of Edingen. In het oude seinhuis op perron 4/5 heerst nog drukte (bemerk de fietsen). De oude waterpomp (om de stoomlocs te voorzien van water) is vandaag de dag verdwenen, maar een deel van de kasseien is bijna 50 jaar later nog steeds aanwezig aan het uiteinde van het perron kant Viane-Moerbeke.
Op 13 mei 1961 zit Geraardsbergen nog volop in het stoomtijdperk. Links zien we een stoomloc van het type 64, rechts van de reeks 29 waaraan enkele R-rijtuigen hangen, die werden ingezet op secondaire lijnen. Uiterst rechts nog oude GCI-rijtuigen (houten drie-assige rijtuigen, uit dienst genomen in 1960 !). Op perron IV/V leggen werkmannen betontegels. De aanvoer van het materiaal gebeurde met een goederenwagen. In de verte is nog de "passerelle" over de OW93 (afbraak 1971) zichtbaar. Foto J. Bazin.
Seinhuisbrand B.10 (06/02/13)
Op 6 februari 2013 rond 4.35 uur, viel een 3kV bovenleiding op het spoor waardoor het onderstation (voeding) en het (all relais) seinhuis van blok 10 zwaar beschadigd werden door brand/kortsluiting. Het ganse seinwezen viel uit waardoor FGRA plots afgesneden werd van het net. Op 11 februari 2013 werd beslist het seinhuis opnieuw te herstellen. Foto
Vanaf 07/02 kon in de namiddag door het vastleggen van de wissels en installatie van een wit rangeersein op het inritsein W10 Y Nederboelare (het sein kleine beweging) een treindienst voorzien worden tussen FDD en Ath via spoor 2 en 3. Motorstel 771 verzekert op maandag 11 februari 2013 een trein Aalst - Geraardsbergen - Ath (L1762).
Alhoewel de treindienst te Geraardsbergen na de brand in het seinhuis zeer beperkt geëxploiteerd kan worden (lijn 122 Geraardsbergen - Zottegem en lijn 123 Geraardsbergen - Edingen blijven verboden voor treinverkeer), was er op maandag 11 februari toch goederenverkeer te zien op lijn 90 Ath - Denderleeuw. Hier doortocht net voorbij de Y Nederboelare van een trein met wissels uit Bascoup naar Oostende-Zeehaven.
Spoorlijnen 122 en 123 bleven buiten dienst en werden bewaakt aan de overwegen d.m.v. rode vlaggen, klappers en een rood licht. Hier een beeld aan overweg 53 Astridlaan Geraardsbergen (9 februari 2013). Vanaf 6 februari werd een busdienst naar Lierde en Zottegem ingelegd en een busdienst tussen Geraardsbergen en Edingen (rechtstreeks) en een omnibus via de haltes van lijn 123. Foto Ben Lanoot
Op zaterdag 2 maart 2013 (drie weken na de brand in het seinhuis) komt blok 10 in Geraardsbergen weer in bedrijf. Een speciale slijptrein (Speno) ontroest die dag aan 10 km/u de sporen op lijn 122 tussen Zottegem en Geraardsbergen en op lijn 123 tussen Geraardsbergen en Edingen. De slijptrein (hier tussen Herne en Edingen) zal zo dadelijk op spoor 5 te Edingen binnenrijden.
Luciferindustrie
Als centrum van de luciferindustrie telde Geraardsbergen in de vorige eeuw tal van lucifersbedrijven. Twee bedrijven hadden destijds een aansluiting op het spoorwegnet. Het eerste bedrijf (Fabriques Belges d'Allumettes) produceerde lucifers t.h.v. de Kleine Hunnegemkouter. In april 1922 kreeg dit bedrijf toelating voor de aanleg van een spoorwegaansluiting. Eind 1954 stopte de productie en het bedrijf werd in de jaren 70 afgebroken. Ook de aansluiting verdween volledig. Kaart De Schuiteneer
In mei 1939 startten de werkzaamheden met de bouw van een luciferfabriek in de Gaverstraat te Overboelare onder de naam Union Allumetière. Het is niet bekend wanneer de uitgebreide aansluiting werd aangelegd, maar pas in 1982 werd de aansluiting opgedoekt. Tot vandaag zijn nog enkele sporen zichtbaar richting verlaten Unalitfabriek.
Reizigers- en goederenverkeer
De eerste grote serie elektrische motorstellen van de NMBS vormden de reeks AM54 (°1954) en 79 eenheden tellende (nummers 050-128). Typisch zijn de gebogen vensterramen aan de bestuurdercabines in vgl met andere motorstellen. Eind 1995 werden ze uitgerangeerd . Meerdere werden hierop verkocht aan Italiaanse groepen (o.a. SATTI)terwijl anderen reeds omgebouwd werden tot postmotorstellen (1988, 15 stuks, ondertussen ook al buiten dienst en vervangen door vrachtwagens). De foto toont stel 125 te FGRA op spoor 6 op 28.05.1995, enkele maanden voor haar schrapping en later verschroting. Foto Ben Lanoot
De NMBS bezat een reeks motorstellen (° 1956) met een carrosserie uit gelast roestvrij staal i.p.v. stalen platen zoals bij andere bouwreeksen. De Budds (genoemd naar het Amerikaanse Budd-procede) hadden tevens een houten interieur. Ondanks hun modernisering verdwenen ze kort daarop van het Belgisch spoor richting een Italiaanse operator... De 148 eventjes op rust in de kleine bundel, kant spoor A. Foto Ben Lanoot
Een leuk detail met aanduiding van tweede klasse van niet-gemoderniseerd motorstel 148, let op het bordje onder het cijfer ! In eerste klasse was plaats voor 28 reizigers, in tweede klasse voor 143 reizigers. Eind 1999 was het definitief gedaan met dit buitenbeentje onder de klassieke motorstellen. 16 juli 1998. Foto Ben Lanoot
De klassieke motorstellen AM62-66 zijn aan hun zwanenzang bezig. Gelukkig stond er op zaterdag 26 oktober 2013 nog eentje in Geraardsbergen. Deze trein zou op maandag vertrekken als trein 7952 van FGRA naar FDD. In dat weekeinde waren nog precies 2 klassieke motorstellen in dienst : 204 en 228. Stel 204 hield het uiteindelijk het langst uit en beëindigde haar dienst op vrijdag 8 november 2013 in Arlon. Einde van een tijdperk !
Lijn 123 heeft één opvallend kunstwerk : de brug over de Dender. Ten tijde van de bloeiende luciferindustrie was deze brug dubbel zo breed als nu om de fabriek Union Allumetière te bedienen. De ijzeren spoorwegbrug werd gebouwd door SA John Cockerill te Seraing, mat bijna 40m lengte, 6m hoog en woog zowat 100 ton. Anno 2005 kan men enkel nog restanten terugvinden in de vorm van steunbalken van waarop deze foto geschoten werd. Stel 206 rept zich naar FNG op een zonnige zondagmorgen 02 juni 2002. Foto Ben Lanoot
De motorstellen type Break werden tot december 2005 ingezet op de verbinding G'bergen - Brussel - Leuven. Een eerste stel vertrekt naar Edingen via Herne dat daar gekoppeld zal worden aan het stel dat eerder uit FGRA vertrok richting Lessines en Ath (en Edingen). Op 30 juli 2003 staat de 418 vertrekkensklaar op spoor 5. Foto Ben Lanoot
Zomer op zijn best zou je denken, maar het was al 20 oktober 2005 toen deze foto van het gemoderniseerd stel 736 werd gemaakt, niet ver van de Baronie van Boelare te Geraardsbergen enkele honderden meters voor de vertakking Nederboelare (Y lijn 90/122). De altocumuluswolken zorgen voor een prachtig contrast.
Op zondag 28 augustus 2016 eindigt in het spoorboekje de periode van het "zwarte driehoekje", dat betekent in gewone mensentaal dat de vakantieperiode erop zit en er opnieuw meer treinen worden ingezet. Om dat materieel terug ter bestemming te krijgen wordt al eens in het laatste weekeinde een ritje ingelast. Dit is het geval met deze overbrengingsrit vanuit Schaarbeek naar Geraardsbergen via lijn 90. Deze motorstellen worden ingezet voor de spitsuurverbinding naar Mechelen via lijn 26 en voor een aantal P-treinen richting Denderleeuw.
Een mistige zaterdagochtend maakt opeens de wereld zoveel kleiner. Treinstel 973 (ex-679, gemoderniseerd op 21/08/07) behoort tot de categorie Cityrail, een pilootproject dat van start ging in juni 2004 en op voorstadstreinen slaat in een straal van 30 km rond Brussel. Het project is in zijn beginfase blijven hangen : de CR-stellen (omgebouwde klassieke stellen) zijn genummerd tussen 960 en 999, voorzien van een Televic omroepinstallatie (automatisch) én infodisplays, maar bollen overal te lande. 19 november 2011.
Treinstel 08011 is één van de 305 nieuwe Desiro-motorstellen (Siemens) die de klassieke stellen vervangen. De reeks is opgesplitst in twee delen : nummers 08001 tot 08210 rijden op 3 kV gelijkspanning terwijl de reeks 08501 tot 08595 spoort onder 3kV gelijkspanning of 25 kV wisselspanning. Op 1 augustus 2012 staat stel 08011 op spoor A ter certificatie/opleiding van de treinbestuurders uit het depot FGRA. Deze Desiro reed op 03/08/12 een eerste keer op lijnen 123/94/60 naar Edingen, Halle, Brussel en Dendermonde.
Op de eerste maandag van maart viert Geraardsbergen Eersten Toog, de populaire jaarmarkt en kermis. Ben Lanoot kon dieselstel 4162, gemoderniseerd stel 748 en Break 414 vastleggen tijdens een opklaring. De zwierende kermismolen op de achtergrond moet wellicht ook een bijzonder zicht op het station gegeven hebben. Foto Ben Lanoot
Loc 2223 (bouwjaar 1954, buiten dienst op 09-01-2007 & afbraak in 2009) brengt op zaterdag 19 augustus 2006 een sleep M4m-rijtuigen over naar het station van Geraardsbergen. Deze stam M4m-rijtuigen (rijdt niet tijdens de jaarlijkse vakantieperiode, in NMBS jargon "NCV") zal vanaf maandag 21 augustus weer dienst doen als trein P7572/P8572 Geraardsbergen - Schaarbeek en Schaarbeek-Geraardsbergen evenwel met een loc 21/27 op kop.
Een zeldzaamheid dezer dagen op L90 is de inzet van deze lange stam M4m-rijtuigen... Echter, dit is slechts een overbrengingsrit van ledig rollend materieel vanuit Schaarbeek via Denderleeuw en Geraardsbergen naar Saint-Ghislain om van daaruit ingezet te worden als extra trein 18001 (Dour) naar Brussel-Zuid (met 100 minuten vertraging). Loc 2703 hangt nog iets voorbij de bocht. 15/07/19.
Een uitzondering te noemen want normaal werd in plaats van een loc reeks 22, een e-loc reeks 21/27 voorgespannen om deze autoslaaptrein naar FDD te slepen.Het rijtuig juist achter de loc behoort tot het type I5. Allen zijn buiten dienst gesteld in 2007 en doorverkocht naar het verre Kazachstan. De locs van de reeks 22 zijn op 30 maart 2009 buiten bedrijf gesteld. mei 2001. Foto Ben Lanoot
Eventjes 'kleur' (en muziek) op een grijze zondag 07-03-98 toen de VTM-Levenslijntrein halt houdt. De krachtige 2734 dient als voorspan om de lange sleep wagons met artiesten en aanhorigheden volgens het strakke uurschema te doen rijden. Na het blitse optreden zou de trein snel doorrijden naar FDD. Let op de bordeauxkleurige DMS-pakwagen juist na de loc, die vooral ingesloten wordt in internationale treinen, vakantietreinen of zelfs Gordeltrein. Foto Ben Lanoot
Een sleep M2-rijtuigen + dieselloc reeks 51 brengt rustig het weekend door op spoor 5 om maandagmorgen de allereerste dienst op L122 te kunnen verzekeren. Een paar weken later zou dit zicht verleden tijd zijn met de verdere opmars van de reeks 41. Op spoor 4 (in de verte op de foto) staat een MW reeks 41 klaar om een reguliere dienst naar Gent Sint-Pieters aan te vatten.30 maart 2002. Foto Ben Lanoot
Station FGRA kreeg 's morgens en 's avonds (tijdens weekdagen) het bezoek van een dieselloc reeks 51 voor het slepen van zware passagierstreinen op lijn 122 (en lijn 86). Een loc van de reeks 62 is immers niet krachtig genoeg (1050kW) om een stam van meer dan 6 M2-rijtuigen op een commercieel aanvaardbare snelheid te slepen in een stoptreindienst tijdens de spits. Deze imposante en krachtige machines (1435kW) verdwenen van de Belgische sporen in augustus 2003. 19 oktober 2001. Foto Ben Lanoot
Tijdens het zomerseizoen worden er meerdere toeristentreinen ingezet richting kust. In de zomer van 2001 stopt de 5120 (depot Charleroi) met zijn lange sleep M2 rijtuigen te FGRA met T-trein Blankenberge-Gent-Zottegem-FGRA-Ath-Mons-Quévy. Tijdens het zomerseizoen van 2006 reed deze trein (met MW41) voor het laatst tussen Ath en Blankenberge. Foto Ben Lanoot
Op 23 februari 2008 werd gestart met de volledige vernieuwing van de 'reizigers'sporen te FGRA door Infrabel, beheerder van de spoorinfrastructuur in België. Het spoor 4, normaliter ingepalmd door de MW 41 richting Gent, werd als eerste aangepakt. Infrabel diesellocomotieven 6203+6238 slepen een aantal tremelwagons waaruit het steenslag gestort wordt, MET STOF. Foto Ben Lanoot.
Een klassiek beeld destijds te FGRA: een dieselloc reeks 62 met M2 rijtuigen voor inzet op lijn 122 (naar Gent). Deze diesellocs bezaten een stoomketel om de rijtuigen gezellig warm te maken in de winter. Door slechte dichtingen zowel aan de loc als tussen de rijtuigen ontsnapt er stoom wat steevast mooie plaatjes oplevert. Loc 6219 in de groene livrei "1970" te FGRA op 17-02-2002. Foto Ben Lanoot
In 1993 legde de NMBS een Toeristentrein Maubeuge-Blankenberge in met Pasen. Later zou deze dienst beperkt worden tot het zomerverlof (juli-augustus). Een dubbeltje reeks 62 sleept een aantal I3 rijtuigen waaronder eentje in Railtour livrei. Deze rijtuigen, gebouwd in 40 exemplaren door BN in 1960, werden voornamelijk ingezet voor internationale treinen en later extra treinen. Eind 1995 werden ze geschrapt. De foto werd ondanks minder goede kwaliteit geselecteerd op basis van deze unieke inzet van I3-rijtuigen. Foto Ben Lanoot
De laatste meters voor deze 6247 + M2-rijtuigen op lijn 122 aan de vertakking Nederboelare. Vanaf dit eind- of beginpunt van lijn 122 tot Lierde is de afstand 5,3 km, tot Zottegem 12 km en tot de vertakking Melle 27,8 km waar lijn 122 aansluit op de lijn 50A richting Gent-Sint-Pieters. Foto Ben Lanoot
Dieselloc 6247 neemt water, noodzakelijk voor de verwarming van de rijtuigen type M2. Een installatie voor watername stond o.a. tussen spoor 3 en 4 kant Aalst. Sinds de intrede van de MW 41, die niet met stoom verwarmd worden, behoorde de watername tot het verleden. De installaties werden nadien uitgebroken. 14 april 2001. Foto Ben Lanoot
Tot de structurele inzet van de MW 41 werden op zondagnamiddag een aantal rangeringen uitgevoerd om P-treinen klaar te zetten voor maandagmorgen. Op de foto de 6256 (in groene livrei "1970") met een sleep M2 rijtuigen aan de haak op een uitwijkspoor langs lijn 123. Dit doodlopend spoor (cul-de-sac in vakjargon) is in feite een restant van het baanvak naar de luciferfabriek gelegen over de Dender. 27 mei 2001. Foto Ben Lanoot
Begin 2002 werden de MW 41 stelselmatig ingezet op L122 en verdrongen zo de reeks 62 en de M2- rijtuigen uit de dienst. Op 3 maart 2002 werd dieselloc 6304 uitzonderlijk ingezet ter vervanging van een defecte 41’er. De kinderziektes waren echter snel achter de rug waardoor de reeks 41 heer en meester werd in 2002 en de reeks 62 naar Infrabel verkast werd. Foto Ben Lanoot
Loc 6306 wijkt uit naar een dood spoor naast de bundel Ezelsberg om vervolgens kop te maken aan een sleep M2 rijtuigen op spoor 4, standaardspoor voor de omnibustrein naar FZT-FGSP. Met de intrede van de MW 41 vervielen deze bewegingen uit het Geraardsbergse spoorbeeld. Bemerk links in beeld een oude pakwagen, naast MS 262. FGRA, juli 2001. Foto Ben Lanoot
Tijdens een korte periode kon men een splinternieuwe MW41 aantreffen naast een andere P-trein (ook voor Gent) nog gereden met dieselloc reeks 62 +M2 rijtuigen. Ziehier de 6313 op een uitwijkspoor (kant Stationsplein)die de snijbrander ontsprong en tesamen met de 6225, 6227 en 6324 een speciale uitrusting kreeg om te rijden op de HSL 2 Brussel-Luik. Juni 2002. Foto Ben Lanoot
Loc 2013 met zijn sleep lege Tads-wagens (kalk) op een mistige 21 november 2011 net voor de vertakking Nederboelare. De mist die de kalkwagens doet verdwijnen geeft het geheel een waas van oneindigheid. De trein spoort vanuit Gent-Noord richting Aisemont, een dorp op ruim 20 km ten zuidwesten van Namur met een grote kalksteengroeve. Foto Ben Lanoot